کتاب «مفهوم تعزیه از نگاه بهرام بیضایی» نوشتهی شمیم شهلا، توسط انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شد. در ادامه، یادداشت نویسندهی کتاب را میخوانید...
بعد از مشورت و گفتگو با اساتید مجرب و آگاه در زمینهی ادبیات و هنر و به دلیل ارادات قلبی به استاد بهرام بیضایی، تصمیم بر این گرفتم موضوع پایاننامهی من در مقطع کارشناسی ارشد پژوهش هنر، راجع به مفهوم تعزیه از نگاه بهرام بیضایی و سفرنامهنویسان غربی باشد. سرانجام پس از سپری کردن مدت زمانی نزدیک به یک سال برای تحقیق، پژوهش، نوشتن، خواندن کتابهای قدیمی از قبیل سفرنامهها و کتب تاریخی در زمینه اجرای هنر تعزیه در ادوار مختلف در ایران، خواندن آثار استاد بیضایی، دیدن کارهای نمایشی و سینمایی ایشان، صحبت کردن با دوستان و همکاران ایشان، این پایاننامه نوشته شد. به دلیل اشاره و پرداختن به یک موضوع متفاوت و به پیشنهاد اساتید و نویسندگان کاربلد و مورد اعتماد، قرار بر این شد این پایاننامه را تبدیل به کتاب کنم و برای این کار کجا از نشر روشنگران بهتر؟. جایی که بیشترین آثار بهرام بیضایی توسط این انتشاراتی به چاپ رسیده است و اگر همه چیز خوب پیش برود من به آرزوی دیرینهی خودم برسم و اثری که نوشتهام، توسط این انتشاراتی به چاپ برسد. بالاخره قرعهی فال به نام من زده شد و این کتاب به چاپ رسید. باید همیشه ممنون و سپاسگزار نشر روشنگران باشم چراکه به من و نوشتهی من اعتماد کردند و اولین کتاب یک نویسندهی ناشناخته را چاپ کردند و حامی من در این مسیر بودند. اما چه کنم که این احساس شعف و شادی برای چاپ اولین کتاب با یک حسِ حسرت همراه است. حسرت نبودن استاد بهرام بیضایی در ایران، ندیدن ایشان و همکلام نشدن با ایشان. که ای کاش اینجا بودند، با حالِ خوب کار میکردند و من هم با شوق و ذوق فراوان کتابم را به ایشان تقدیم میکردم. حسرتی که سالها در جسم و جانم خواهد ماند، برای دیدن و تلمذ در حضور ایشان. اما خدا را شاکرم که فضای مجازی و وسائل ارتباطی منجر به این خواهد شد که از راه دور این کتاب را به ایشان تقدیم کنم چراکه همهی ما بخاطر نگاه ایشان به ادبیات، هنر، سینما و نمایش به او مدیون هستیم و خواهیم بود.
کتاب «مفهوم تعزیه از نگاه بهرام بیضایی» به بررسی و تطبیق دو نگاه و دیدگاه میپردازد. نگاه یک کارگردان و پژوهشگر ایرانی به هنر تعزیه و نگاه سفرنامهنویسان و افراد خارجی که به عنوان جهانگرد و سیاح به ایران میآمدند تا شاهد و مخاطب اجرای هنر تعزیه باشند. نگاه بهرام بیضایی به هنر تعزیه و بررسی این هنر از دیدگاه ایشان از طریق نوشتهها، تحقیقات و پژوهشهایی که انجام دادهاند و وجود این نگاه همیشگی در آثار و نوشتههای نمایشی و سینمایی ایشان و نگاه افراد خارجی که در ادوار مختلف چون زمان صفویه و قاجار در ایران حضور داشتند و از نزدیک شاهد اجرای تعزیه بودند و دوران اوج این هنر را کاملا دیده و لمس کردهاند و هر آنچه که اتفاقات افتاده است با ذکر جزئیات در دفاتر و آثار خود نوشتهاند. این دو زاویهی دید و تفکر در کنار همدیگر سرشار از گفتهها، نوشتهها و نتایجی است که میتواند هم قابل تامل باشد و هم مورد توجه. از طرفی به عنوان یک پژوهشگر هنر در این کتاب سعی داشتهام به نقاط و نکات مهمی اشاره کنم مبنی بر اینکه چرا دیگر از زمان قاجار تا به امروز ما شاهد تکرار دوران اوج تعزیه نبودیم؟، چرا دیگر امروزه به تعزیه به عنوان یک هنر و اثر نمایشی نگاه نمیکنیم؟ و... حال آنکه پرداختن به تعزیه به عنوان هنری ماندگار در بطن جامعه و احیا و ترویج آن توسط رسانهها و دیگر آثار نوشتاری میتواند در بازآفرینی خلاقیتها موثر واقع شود. امید این است که این کتاب بتواند مورد استفاده علاقمندان، دانشجویان و پژوهشگرانی قرار گیرد که به دنبال تحقیق و بررسی در رابطه با تعزیه و این هنر هستند.